Het darmstelsel van de koe bestaat uit de dunne darm (ca 25 meter) gevolgd door de dikke darm (ca 10 meter). Wanneer we het over darmverzuring hebben, gaat het over de dikke darm. Nadat voerdeeltjes de vier magen gepasseerd zijn, komen ze eerst in de dunne darm terecht. Hier vindt vertering en opname van voedingsstoffen plaats. In de dikke darm wordt hoofdzakelijk water aan de darminhoud onttrokken. De dikke darm is van invloed op de mestdikte.
Wel zuur geen buffersysteem
In de dikke darm vindt net als in de pens fermentatie plaats. Een belangrijk verschil met de de pens is dat er geen uitwisseling van bicarbonaat en zuren plaats vindt. Ook stroomt er geen speeksel de dikke darm in om de zuurproductie te bufferen. Daarnaast is de darmwand kwetsbaarder, doordat deze slechts uit één cellaag bestaat. In tegenstelling tot de dikke laag verhoornde epitheelcellen waar de penswand uit is opgebouwd.
Voornamelijk vezelfermentatie
Het fermentatieproces in de darm is dan ook veel beperkter dan in de pens. Normaal gesproken worden in de darm hoofdzakelijk nog vezels gefermenteerd. Immers alle makkelijk fermenteerbare stoffen zoals zetmeel, zijn al verteerd in de pens of dunne darm. Wanneer er echter toch onverteerd zetmeel de dikke darm bereikt, zal dit de fermentatie in de darm doen toenemen. Hierdoor worden meer vluchtige vetzuren geproduceerd, terwijl een buffersysteem ontbreekt. Er treedt verzuring op; de pH daalt en de aantallen en soorten darmbacteriën veranderen mee.
Darmverzuring herkennen
Darmverzuring is in de praktijk niet vast te stellen aan de hand van het mestbeeld of andere koesignalen. Ook “kleiklontjes” in de mest (darmepitheel) komen in zekere mate voor zonder dat er sprake hoeft te zijn van darmverzuring. Enkel de zuurtegraad (pH) en het zetmeelgehalte van de mest zijn indicatief voor de mate van darmverzuring. Het op het oog herkennen valt dus niet mee.
Is dikke darmverzuring een probleem?
Er wordt vooral in de Verenigde Staten veel onderzoek gedaan naar de mogelijke gevolgen van darmverzuring. Onderzoekers voorspellen dat wanneer de darminhoud verzuurt, dit de darmwand aantast, waardoor gifstoffen vanuit de darm naar het bloed zullen lekken. Gifstoffen zoals LPS, afkomstig van E.coli bacteriën, kunnen eenmaal in het bloed een immuunreactie veroorzaken. Een immuunreactie kost de koe veel energie en belast het afweersysteem. Een verminderde productie en gezondheid zou uiteindelijk het gevolg kunnen zijn.
Echter zijn er nog geen onderzoeken die aantonen dat deze cascade van effecten ook daadwerkelijk optreedt, zodra de darminhoud verzuurd. Dit is en blijft tot nu toe vooral een vaak herhaalde theorie. Veel onderzoeken waarbij darmverzuring wordt opgewekt, tonen juist het ontbreken van negatieve gevolgen op productie of gezondheid aan. Er is slechts een enkel onderzoek, dat een negatief effect op gezondheid en productie beschrijft. In dit onderzoek is een extreem graanrijk rantsoen gevoerd. Een rantsoen wat erg ver afstaat van onze grasrijke rantsoenen. Het is dus maar de vraag of er in Nederland terecht wordt gesproken over ernstige systemische gevolgen van dikke darmverzuring.
Focus op de pens
Wanneer de pens niet goed functioneert, heeft dit altijd effect op de productie en gezondheid van de koe. Focussen op een optimale penswerking blijft daarom het beste om te doen. Wanneer de pens goed draait, zal ook de darm automatisch minder worden belast. De rantsoenen in Nederland bestaan voor een groot gedeelte uit ruwvoer zoals gras(kuil) of maiskuil. Het is en blijft de pens waar dit ruwvoer hoofdzakelijk zal moeten worden benut.
